Doğal kaynaklar, bina sektöründe, malzeme ve enerji olarak büyük miktarlarda kullanılmaktadır. Yeryüzünden çıkartılan malzemelerin yaklaşık %50'si bina sektörü tarafından tüketilmektedir. (Working Group for Sustainable Construction WGSC) Sağlıklı bir gelecek için yaşam çevrelerini oluştururken insanların, sosyal, kültürel ve estetik gereksinimlerine saygılı bir teknik uygulama ile yapılı çevrenin ekolojiye duyarlı ve sürdürülebilir gelişim hedefleri tutturulmalıdır.

Binalardaki serinletme, havalandırma, aydınlatma ve ısıtma ihtiyaçları kullanılan aktif ve pasif doğal enerji sistemleri, su ve atık yönetimi, iç mekan hava kalitesi malzeme seçimi ve uygulama yöntemlerinin değerlendirilmesinde hedef ve kriterler belirlenmektedir. Bu değerlendirme metotlarına bir örnek teşkil eden kodlama sitemi ile BRE Global tarafından sürdürülebilir yaşam için binalarda alınacak önlemler kategorileşmiştir.

1. Enerji ve Karbondioksit Emisyonu

Konutların emisyon oranları

Amaç
Konutların inşaatı ve konutlardan alınan hizmetler esnasında atmosfere karışan karbondioksit emisyonuna limit getirmektir.

Değerlendirme kriteri
Konutların emisyon oranındaki yüzde oranlarında gelişim göstermelerine göre kredilere karar verilmektedir. Harcanan emisyon; binanın ısınması, sıcak su, havalandırma, soğutma, aydınlatma için harcanan tüm enerjiden kaynaklanan kg/ m² ile Yapı Yönetmeliklerinde belirlenen maksimum emisyon miktarının oranına göre hesaplanır.

Binanın yapısı

Amaç
Yapıların tüm yaşamı boyunca enerji tasarrufundaki verimliliğine zemin hazırlamaktır.

Değerlendirme kriteri
Yapıların yalıtım, ısı kaybı hesapları, ısıtma ve soğutma sistemleri ile bu konundaki yönetmeliklere uyumu belirlenmelidir. Projelerde gösterilen enerji tasarrufuna ilişkin detaylara uyulmalıdır.

İç mekân aydınlatma

Amaç
Karbon dioksit emisyonunu azaltmak üzere enerji tasarruflu iç mekan aydınlatmasının sağlanmasına özendirilmesi amacını taşır.

Değerlendirme kriteri
İç mekan aydınlatma armatürlerinin enerji tasarruflu olmasına göre kredi değerlendirilmesi yapılmaktadır.

Ekolojik binaların tasarımında gün ışığından maksimum fayda sağlanmasına önem verilmelidir. Tüm odaların ışık alacak şekilde tasarlanması, kullanılan aydınlatma armatürlerinin enerji tasarruflu olması sensör, dimmer gibi aparatlar ile daha tasarruflu hale getirilmeleri ve elektrik kullanımını azaltıcı tedbirler alınabilir.

Kurutma alanları

Amaç
Çamaşır kurutma için harcanan enerjinin azaltılmasının sağlanması.

Değerlendirme kriteri
Konutların her birine yeterli alanda güvenli kurutma alanı sağlanması esasına göre kredi değerlendirilmesi yapılmaktadır.

Kurutmanın mümkün olduğunca doğal yoldan yapılması teşvik edilmelidir. Ancak olamıyorsa çamaşırların kurutulması özel alanlar bırakılmalı ve çamaşır kurutma makineleri için yer ayrılmalıdır.

Enerji tasarruflu beyaz eşyalar

Amaç
Enerji tasarrufu yaptığına dair belgelendirilmiş beyaz eşya kullanımının ve alımının sağlanması ile konutlarda cihazlardan yapılan karbon dioksit emisyonunun azaltılması.

Değerlendirme kriteri
EU standartlarına göre A sınıf elektrik enerjisi tasarrufu yapan eşya kullanımı (buzdolabı, çamaşır bulaşık makineleri, çamaşır kurutma makineleri) ve kurutmalı-çamaşır makinelerinde ve kurutma makinelerinde B sınıf elektrik enerjisi tasarrufu yapan eşya kullanımının sağlanması kriterlerine göre değerlendirme yapılmaktadır.

Dış mekân aydınlatmaları

Amaç
Dış aydınlatmada yapılan karbon dioksit emisyonunun enerji tasarruflu aydınlatma armatürlerinin kullanımı ile azaltılması.

Değerlendirme kriteri
Enerji tasarrufu sağlayan ampul kullanımı, gün ışığına duyarlı sensör veya zaman ayarlayıcıların kullanımı tercih edilmelidir. Yürüme yolları, kapalı garajlar, merdivenler v.b gibi ortak kullanım yerleri gün ışığı ile aydınlanacak şekilde tasarlanmalıdır.

Güvenliği sağlamak amacı ile güvenlik aydınlatmaları yapılmalıdır. Ancak bu aydınlatmalar, enerji tüketimi yüksek olduğu için gece çalışıp gün içinde zaman sensörleri aracılığı ile kapatılmaları sağlanmalıdır.

Düşük veya 'sıfır' karbon (LZC) teknolojisi

Amaç
Yerel enerji üretiminin yenilenebilir enerji kaynakları ile sağlanması ile enerji ihtiyacının önemli miktarının karşılanması ile karbon emisyonunun ve atmosfer kirlenmesinin azaltılmasının sağlanması amacını taşır.

Değerlendirme kriteri
Her konut için sıfır ve düşük karbon (Zero or Low Carbon LZC) enerji teknikleri kullanarak toplam karbon emisyonu oranının düşürülmesi metotlarına göre kriterler değerlendirilir.

Güneş enerjisi ile su ısıtılması, photovoltik paneller ile elektrik enerjisi sağlanması, su türbinleri, rüzgar türbinleri ve hidrojenden elektrik elde edilmesi ve bu elektriğin kullanılması tercih edilmelidir. Biomass oda ısıtıcılarından, merkezi ısıtıcılardan veya biomas'dan merkezi bir santral yardımı ile hem ısıtmada hem de elektrik enerjisi elde edilmesinde fayda sağlanmalıdır. Isı pompaları kullanılarak ısıtma ve soğutma yapılması, toprak, su ve hava esaslı ısı pompaları kullanımı tercih edilmelidir.

Bisiklet kullanımının teşvik edilmesi, bu nedenle bisikletlerin kullanılması için bisiklet yolları yapılması ve konulması için de alanlar tasarlanmalıdır.

Ev-ofis

Amaç
Evden çalışabilmek üzere konut sakinlerine yeterli alan ve hizmetlerin sağlanması, ev iş arası gidip gelme ihtiyacının azaltılması amacını taşır.

Değerlendirme kriteri
Verimli çalışma için ev ofis anlayışında sakin bir oda tahsis edilmesi ilgili hizmet ve konforun sağlanması esasına göre kriterler değerlendirilir.

Daire içinde ayrı oda tasarlanarak bu odaya ofis için gerekli, internet, iki ayrı telefon hattı çekilmesi, daire içinde tasarlanacak bu tür alanların gün ışığından mümkün olduğu kadar fazla faydalanmasının sağlanması, havalandırmasının iyi olması, bu tür alanlarda ayrıca çalışmaya uygun ortamın sağlanması gerekmektedir.

Dairelerin dışında, binalarda da özel çalışma alanları yaratılabilir. Hatta büyük yerleşim yerlerinde konutlardan tamamen bağımsız konut sahiplerinin kullanabileceği "Ev-Ofis"ler yaratılabilir ve bu alanlarda ortak kullanıma açık ofis makineleri ve bu sistemleri yöneten sekreter istihdamı da yapılabilir.

2. Su

 İç mekanlarda su kullanımı

Amaç
Konutlarda içme suyunun tüketim miktarının azaltılması

Değerlendirme kriteri
Konut tiplerine göre öngörülen kişi başına düşen günlük su tüketimi miktarı esas alınarak değerlendirilir.

• Dairelerdeki suyun kalitesi: Dairelere ulaştırılan suyun kalitesinin ne olduğu, içilip içilemeyeceğinin tespiti yapılmalıdır.
• Yağmur suyunun kullanım suyu olarak kullanımı: Yağmur sularının çatılardan ve yüzeysel suların drenaj kanalları ile toplanarak arıtılıp wc'lerde ve çamaşır makinelerinde tekrar kullanılması sağlanmalıdır.
• Gri suyun geri dönüşümü: Duş, küvet ve lavabo sularının arıtılarak wc'lerde tekrar kullanımı sağlanmalıdır.
• Armatürler: Su armatürlerinin tasarruf edici tipte olması sağlanmalıdır.
• Çift Hazineli Rezervuarlar: Rezervuarların çift su kullanım sistemli olması sağlanmalıdır.
• Basınç Ayarlayıcılar: Basınç ve su akışını düzenleyen sistemlerin kullanılması sağlanmalıdır.
• Sarnıçlar: Yağmur sularının toplandığı sarnıç sistemi kullanılmalıdır.
• Su sertliğini alan cihazlar: Suyun sertliğini ayarlayıcı cihazlar sistemde bulundurulmalıdır.

Dış su kullanımı

Amaç
Yağmur suyunun tekrar kullanılarak dış su kullanımında içme suyunun kullanımının azaltılması amacının sağlanması.

• Sulama suyu olarak kullanılmak üzere, yağmur sularını toplayacak tesisat ve drenaj sistemi bulunmalıdır. (Yürüme yolları, çatılar, balkonlar vb alanlarda)
• Toplanan yağmur suları arındırılarak ana su sistemi ile karıştırılıp binalarda kullanımı sağlanmalıdır.
• Yağmur suları toplanıp sulama suyu olarak kullanılmalıdır.
• Atık sular arıtılıp sulama suyu olarak kullanılmalıdır

3. Malzemeler

 Çevreci malzeme kullanımı

Amaç
Yaşam döngüsü boyunca düşük çevresel etkisi olan malzemelerin kullanılmasının teşvik edilmesi amacını taşır.

Değerlendirme kriteri
Çatı,Dış Duvarlar, İç Duvarlar(bölücü duvarlar da dâhil olmak üzere),Üst ve Alt Yer Döşemeleri(bölücü döşemeler de dâhil olmak üzere),Pencereler gibi yapı elemanlarında kullanılan malzemelerin BREEAM, LEED gibi sistemlerde tariflenmiş olması, sertifikalı olması FSC(Forest Stewardship Council), PEFC (Programme of the Endorsement of Forest Certification) malzemelerin nasıl oluşturulduğu ve malzemeleri oluşturan elementlerin detaylı olarak listelenmesi gerekmektedir. Malzemelerinin imalatının nerede yapıldığı, ayrıca malzemelerin imalatında kullanılan elementlerin yöresinin de belirtilmesi gerekmektedir.

Yapı elemanlarının malzemelerinin kaynakları

Amaç
İnşaatın kaba yapısında kullanılan malzemelerin belirtilmesi gerekmektedir.

Değerlendirme kriteri

• İnşaatın ana taşıyıcı sisteminde kullanılan malzemeler (betonarme, ahşap karkas, çelik karkas v.b)
• Döşemelerde kullanılan malzemeler
• Çatıda kullanılan malzemeler
• İç ve dış duvarlarda kullanılan malzemeler
• Temelde kullanılan malzemeler
• Merdivenler

Kullanılan malzemelerin tasarım aşamasında belirlenmesi ve detaylarının belirtilmesi gerekmektedir.

Bitiş elemanlarının malzemelerinin kaynakları

Amaç
İnce işçilikte kullanılan malzemelerin tasarım aşamasından başlayarak tüm detaylarının belirtilmesi gerekmektedir.

Değerlendirme kriteri
Merdiven basamakları, pencereler, iç ve dış kapılar, kaplamalar, mobilyalar ve diğer önemli iç mimari elemanlarını içere malzemelerin doğal olup olmaması, sertifikalı olup olmaması, geri dönüşümlü olup olmadığı, tekrar kullanılan malzeme detayları ile değerlendirme yapılmaktadır.

4. Yüzey sularının arındırılması

Yapılaşmadan yüzey sularının arındırılması ve taşkın riski

Amaç
Yerleşim bölgelerinde yağmur sularının azaltılması kanalizasyonlara ve su yollarına karışmasının alıkonması amacını taşır. Taşkınlar, su kirliliği ve diğer çevresel zararların riski azaltılarak su yolları korunmuş olacaktır.

Değerlendirme kriteri

• Yapılaşmadan sonra yüzeysel suların azaltılması,
• Yapılaşmadan sonra sert zeminlerde ve çatılarda toplanan yağmur suyunun sel olma riskinin azaltılması sel riskinin azaltılması için drenaj sisteminin sağlanması,
• Bu konuda iki önemli kriter olan sert zemin kaplamaları ve çatılar için tedbir alınması,
• Yapılaşmanın yapıldığı sahanın inşaat öncesi hali ile sel riski taşıyıp taşımadığının ölçülmesi,
• Konuya ilişkin meteorolojik bilgilerin toplanması ve bilgiler ışığında projelendirilmesi,
• Periyodik ölçümlerin yapılması gerekmektedir.

5. Atıklar

Çöp toplama ve geri dönüşümlü ev atıkları toplama depolama

Amaç
İç mekânlarda ve dış mekânlarda geri dönüşümlü veya dönüşümsüz olarak ayrılarak uygun çöp toplama alanlarının sağlanması amacını taşır.

• Geri dönüşümlü çöplerin toplanması için yerler belirlenmesi ve buralardan geri dönüşüm noktalarına gönderilmesi,
• Geri dönüşümü eğer yerel idareler yapmıyor ise, geri dönüşüm yapan kuruluşlar ile görüşülerek toplanan atıkların ulaştırılmasının sağlanması gerekmektedir.

Geri dönüştürülecek malzemeler: Kâğıt, Karton, Cam , Plastik, Metal,Tekstil

İnşaat çöpü yönetimi

• İnşaat sırasında atık yönetiminin yapılması,
• İnşaattan çıkan atıkların da ayrıştırılarak geri kullanımlarının sağlanması,
• İnşaat atıklarının minimize edilmesi gerekmektedir.

Kompost

• Kompost işlemlerinin bireysel ya da yerel kuruluşlar tarafından yapılması sağlanmalıdır.
• Kompost işlemlerinde bitki atıklarının yanı sıra buna katkı olarak mutfaklardan çıkan sebze ve meyve kalıntıları da kullanılabilir.

6. Kirlilik

Küresel ısınmaya potansiyeline (GWP) karşın izolasyon

Amaç
Isı ve akustik amaçlı köpüklü yalıtım malzemelerinin üretim, montaj, kullanım ve elden çıkarılması sırasında ortaya çıkan emisyonu azaltarak küresel ısınmayı engellemek amacını taşır.

Değerlendirme kriteri

• Çatıların izolasyonu
• İç ve dış duvarların ısı ve sese karşı izolasyonu
• Kat döşemelerinin izolasyonu
• Sıcak su depo ve borularının ve benzer termal sistemlerin izolasyonu
• Soğutma sistemlerinin izolasyonu
• Dışa açılan kapı ve pencerelerin izolasyonu
• İzolasyon yapılarak harcanan enerjinin düşürülmesi

İzolasyon yapılırken kullanılan yalıtım malzemeleri de önem arz etmektedirler. İzolasyon malzemelerinin köpük veya köpüksüz malzeme olup olmadığına göre değerlendirilmektedir. Köpüklü malzemelerin tür gazla şişirildiği de önemlidir. Şişirilmede kullanılan gazların Kyoto Anlaşmasında belirtilen doğaya zararlı gazlardan olmaması gerekmektedir.

Nitrojenoksit Emisyonu

Konutların salgıladığı Nitrojen Oksit salınışının azaltılması sağlanmalı, ısınma ve sıcak su elde edebilmek için konutlarda yakılan yakıtlardan yayılan Nitrojen Oksit emisyonlarının azaltıldığı ölçülerek tespit edilmelidir.

7. Sağlık ve Refah

 Gün ışığından faydalanma

Amaç
Gün ışığından iyi yararlanarak konutların aydınlatılmasında enerji tasarrufu sağlanması ve yaşam konforunun arttırılması amacını taşır.

Değerlendirme kriteri

Konutlarda yaşam kalitesinin artırılması için tüm yaşam alanlarının gün ışığını doğrudan almasının sağlanmasına çalışılarak aydınlatma için harcanan enerjinin düşürülmesi gerekmektedir.

Ses izolasyonu

Amaç
Konutların gerek dışarıdan gelecek, gerekse de komşulardan (özellikle çok katlı konutlarda) oluşacak sese karşı izole edilip edilmediğinin sağlanması.

Değerlendirme kriterleri

Ses izolasyonun yapılması, konutların konforu açısından önem taşımaktadır. Ses izolasyonun başarılı olması için uyulması gerekenler ise

1. Servis alanları dairelerin yatak odalarından uzakta tasarlanmalıdır.
2. Özellikle çok katlı konutlarda ortak kat hollerinin ve basamakların ayak seslerini yansıtmaması için döşemelerinde darbe tesirine karşı, tavanlarında ses akustiğe karşı izolasyonlar yapılmalıdır.
3. Daireleri ayıran duvarlar, döşemeler, özellikle yatak odaları ve sesiz olması tasarlanan bölümlerin duvarlarına ses izolasyonu yapılmalıdır.
4. Tesisat boruları, tesisat kanalları, titreşimli araçların kullanıldığı alanlara ses izolasyonu yapılmalı, ayrıca boruların ve kanalların geçtiği duvar ve betonarme perdelerde boru etrafları izole edilerek mastiklenmelidir.

Özel dinlenme alanları

Amaç
Temiz havanın teneffüs edilebileceği açık özel dinlenme alanları yaratılması sağlanmalıdır.

Değerlendirme kriterleri
Bu alanlar bahçe kullanımı olan projelerde bahçe mobilyaları konularak yaratılabileceği gibi, bahçesi olmayan binalarda da balkonlarla veya teras çatılarla yaratılabilir. Balkonların boyutları önemlidir, balkonlar oturulup dinlenilebilecek boyutta olmalıdır.

Bu tür alanlar kullanıcılara sağlık açısından faydalı olduğu gibi, komşuluk ilişkilerini de geliştirecektir.

Bahçeli yapılarda daire sahipleri için özel bahçeler de tasarlanabilir.

Değerlendirmede dikkat edilecek hususlar;

• Daire kullanıcılarının oturup rahatlıkla dinlenebilecekleri alanların (İç avlu, balkon, bahçe, teras, çatı terası v.b) mevcut olup olmadığı
• Bedensel özürlü daire kullanıcılarının her yere ulaşmalarının rahatlıkla sağlanabildiği geçişlerin ve yürüme yollarının mevcut olup olmadığı
• Bedensel özürlü daire kullanıcıların dairelerine rahatlıkla ulaşıp ulaşamadıkları
• Sadece daire kullanıcılarının ortak açık alanlardan faydalanmasını sağlayacak bir koruma sisteminin geliştirilip geliştirilmediği tespit edilmelidir.

Ömür boyu yaşanacak evler (Lifetime house)

Amaç
Herkese hitap edebilecek, planlaması gelecekte çıkabilecek ihtiyaçlara adapte edilebilen, yaşlılar ve bedensel özürlülerin kullanabileceği standartları taşıyan konutların inşa edilmesinin sağlanması amacını taşır.

8. Yönetim

Ev sahiplerine 'Kullanım Kılavuzu'

Amaç
Konut kullanıcılarının rahatlıkla anlayabilecekleri şekilde bir kullanım kılavuzu hazırlanmalı, bu kılavuz konutlarla ve tesisler ile ilgili konuları kapsamalıdır.

İnşaat sahası etkileri

İnşaatın çevreci yapısını gösteren ölçümler ve çevreci yaklaşımlar aktarılmalıdır;

• İnşaat sırasında hedeflenen ve kullanılan CO2 ve enerji miktarları raporlanmalı
• İnşaat sırasında ulaşımdan kaynaklanan enerji ve CO2 salım miktarları ve hedeflenen miktarlar raporlanmalı
• Kullanılan ve hedeflenen su miktarları raporlanmalı
• İnşaat sırasında yaratılan toz ve hava kirliliği yaratmaması için alınan tedbirler raporlanmalı
• İnşaat sırasında yaratılanlar ile su ve yeraltı sularının kirlenmemesi için alınan tedbirler raporlanmalı
• %80 inşaat sırasında kullanılan ağaçların geri kazanılmış ağaç olduğu ya da tekrar kullanıldığı tespit edilmeli ve belirtilmelidir.

Güvenlik

Sitede yaşayan insanların güvenliklerinin sağlanması için güvenlik sistemlerinin kurulması gerekmektedir. Sitenin inşaatı yapılırken gerekli güvenlik tedbirleri alınmalı ve siteyi korumak için özel güvenlik güçleri çalıştırılmalıdır.

İnşaatın yapıldığı bölgedeki doğal değerler

Amaç
Limitli doğal yaşam değerleri taşıyan alanlarda yapılaşmanın teşvik edilirken ekolojik olarak değerlerli alanlarda yapılaşmanın engellenmesi amacını taşır.

Değerlendirme kriterleri

• İnşaatın yapılacağı bölgedeki doğal yapının incelenmesi
• Bu konunun uzmanları tarafından bir rapor hazırlanarak, doğal yapıdaki bitkilerin listelenmesi
• Ayrıca gerek inşaat sırasında gerekse inşaat sonrasında doğal yapıya zarar verilmemesi için yapılması gerekenleri kapsayan bir iş programının yapılması gerekmektedir.

Ekolojik değerlerin arttırılması

• Ekolojik çeşitliliğin sağlanması için inşaatın yapıldığı bölgede yetişebilecek bitkiler tespit edilerek, mevcutların yanı sıra bu bitkilerin de ekilmesi sağlanmalıdır.
• Sahanın ve teras çatılarda yapılacak bitkilendirme ile ilgili peyzaj projelerinin hazırlanması ve yeni ekilecek çeşitlerle ilgili bölgeye sağlanacak faydaların belirtilmesi gerekmektedir.

Ekolojik özelliklerin korunması

• Sahada mevcut ağaçların korunması
• İnşaat sırasında yapılan kazılardan önce mevcut bitkilerin sökülerek taşınması ve sonra tekrar ekilmesi
• Su havzalarının ve su arklarının korunması
• Yerleşim alanında yaşayanları bilgilendirmek için, geçmiş dönemde yetişen bitkilerin sergilendiği bir botanik bahçe yapılması sağlanmalıdır.

İnşaat sahasının ekolojik yapısında değişiklik

• Değişen iklim şartlarına uyumlu bitkilerin ekilmesi
• İklim değişikliğine paralel olarak değişen ve değişmekte olan bitkilerin ekilmesi gerekmektedir.

Yapının ayak izi

Amaç
Gelişim bölgesinde arazi ve malzeme kullanımının optimize edilerek yapının ayak izinin en verimli kullanımının sağlanması amacını taşır.

Değerlendirme kriterleri
Bu değerlendirilmede binaların toplam alanlarının toplam oturum alanına oranı üzerinden değerlendirme yapılmaktadır. Binaların oturum alanına binaların dışında yapılan kalıcı yapıların alanları da dâhil edilmektedir.